EVOLUTSIYON PSIXOLOGIYAGA KIRISH
Keywords:
Kalit so'zlar: evolutsion psixologiya, psixologik xususiyatlar, tabiiy selektsiya, adaptiv xulq-atvor, ijtimoiy munosabatlar, emotsiyalar, motivatsiya, Charles Darwin, tabiiy tanlov, biologik evolyutsiya, psixologik rivojlanish, nevropsixologiya, genetik tadqiqotlar, etika muammolari.Abstract
Annotatsiya
Ushbu maqolada evolutsion psixologiyaning asosiy tushunchalari, uning
metodologiyasi, rivojlanish tarixi va ilmiy tadqiqotlari tahlil qilinadi. Evolutsion
psixologiya inson psixikasining va xulq-atvorining biologik, evolyutsion asoslarini
o'rganadi. Maqolada insonning psixologik xususiyatlari, xususan, emotsiyalar,
motivatsiya, xulq-atvor va ijtimoiy munosabatlar, tabiat tanlovi va tabiiy selektsiya
jarayonlari orqali qanday rivojlanganligi ko'rib chiqiladi. Shuningdek, evolutsion
psixologiyaning asoschisi bo'lgan Charles Darwinning ilmiy merosi va bu sohaning
XX asrda qayta tiklanishi haqida ham ma'lumotlar taqdim etiladi. Maqola, sohaning
etika muammolarini, ilmiy tadqiqot usullarini va uning zamonaviy rivojlanish
tendentsiyalarini ham o'z ichiga oladi.
References
Foydalanilgan Adabiyotlar
1. Darwin, C. (1859). On the Origin of Species by Means of Natural Selection. John
Murray.
— Charles Darwinning "Tabiat Tanlovi" asari evolutsion psixologiyaning asosiy
ilmiy poydevorini tashkil qiladi va inson psixikasini tabiiy tanlov orqali
tushuntirishni taklif etadi.
2. Cosmides, L., & Tooby, J. (1992). The Adapted Mind: Evolutionary Psychology
and the Generation of Culture. Oxford University Press.
— Leda Cosmides va John Tooby tomonidan yozilgan bu asar, evolutsion
psixologiyaning zamonaviy metodologiyasi va tushunchalarini taqdim etadi. Ular
psixologiyaning biologik va evolyutsion asoslarini o‘rganish uchun yangi
yondashuvlar ishlab chiqdilar.
3. Barkow, J. H., Cosmides, L., & Tooby, J. (1992). The Adapted Mind:
Evolutionary Psychology and the Generation of Culture. Oxford University Press.
— Ushbu kitobda evolutsion psixologiyaning asosiy g‘oyalari, masalan, psixologik
mexanizmlar va ijtimoiy xulq-atvorning evolyutsion ildizlari ko‘rib chiqilgan.
4. Daly, M., & Wilson, M. (1983). Evolutionary Social Psychology and Family
Violence. In Handbook of Evolutionary Psychology.
— Bu ishda evolutsion psixologiyaning ijtimoiy xulq-atvor va oilaviy zo'ravonlikka
ta'siri tahlil qilingan, bu esa psixologiyada ijtimoiy va biologik omillarni
birlashtirishga harakat qilgan tadqiqotdir.
5. Pinker, S. (1997). How the Mind Works. W. W. Norton & Company.
— Steven Pinker tomonidan yozilgan ushbu asar, inson psixikasining evolyutsion
asoslarini ochib beradi va emotsiyalar, intellektual jarayonlar hamda xulq-atvorni
tushunishga qaratilgan ko‘plab ilmiy tahlillarni o‘z ichiga oladi.
6. Buss, D. M. (2019). Evolutionary Psychology: The New Science of the Mind (6th
ed.). Pearson.
— David M. Bussning ushbu asari, evolutsion psixologiyaning eng zamonaviy
metodologiyalarini, inson psixologiyasi va xulq-atvorining biologik asoslarini
tavsiflaydi. Kitobda jinsiy xulq-atvor, tanlovlar va ijtimoiy xulq-atvorlar bo‘yicha
ilmiy ma'lumotlar taqdim etilgan.
7. Tooby, J., & Cosmides, L. (2005). Evolutionary Psychology: A Primer. Retrieved
from http://www.psych.ucsb.edu/research/cep/primer/
— Tooby va Cosmidesning ushbu primeri, evolutsion psixologiyaning asosiy
g‘oyalari va ilmiy tushunchalarini oddiy tilda tushuntirib beradi. Bu manba, yangi
boshlovchilar uchun juda foydali.
8. Wilson, E. O. (1975). Sociobiology: The New Synthesis. Harvard University Press.
— Edward O. Wilsonning bu asari, ijtimoiy xulq-atvor va biogenezning evolyutsion
asoslarini ko‘rib chiqadi. U evolutsion psixologiyaning rivojlanishiga katta ta'sir
ko‘rsatgan.
9. Trivers, R. L. (1971). The Evolution of Reciprocal Altruism. Quarterly Review of
Biology, 46(1), 35–57.
— Robert Triversning bu maqolasi, altruizmning evolyutsion asosi va o‘zaro
hamkorlikni tushuntiradi. Altruistik xulq-atvorni biologik nuqtai nazardan tahlil
qilishda muhim ahamiyatga ega.
10. Hagen, E. H. (2002). The Evolutionary Psychology of Humans: An Introduction.
Cambridge University Press.
— Hagenning kitobi, inson xulq-atvorining evolyutsion psixologik asoslarini va
psixologiyaning biologik tomonlarini o‘rganadi.
