TURKIY ADABIYOTLARDA ISRO VA ME’ROJ KECHASINING BAYON ETILISHI

Authors

  • Muxitdinova Gulbahor Rustamdjanovna Author

Keywords:

Kalit so‘zlar: Muhammad, oyat, Isro, Me’roj, mavlud, Xilvatiy, namoz, osmon, Payg‘ambar, olam.

Abstract

Islom dini tarixida Payg‘ambar Muhammad alayhissalom hayotlari, ul zoti sharifning bosib o‘tgan mashaqqatli yo‘llari, dinni targ‘ib qilish bobida amalga oshirgan mislsiz qahramonliklari alohida o‘rin tutadi. Nabiy alayhissalomning tug‘ilgan vaqtlaridan boshlab to vafot etgan kunlariga qadar bo‘lib o‘tgan barcha voqea-hodisalar haqida o‘sha zamonning o‘zidayoq ko‘plab manbalar yozilgan. Arab adabiyotshunoslari, tarixchi olimlari, u kishining yonlarida yurgan maslakdoshlari - sahobalari ham bunday muhim vazifani bajarish uchun astoydil harakat qilganlar. Ana shunday manbalar orqali bizgacha islom dinining vujudga kelishi, mazkur din elchisi Rasuli akramning hayot yo‘llari to‘g‘risida ko‘plab qimmatbaho ma’lumotlar yetib kelgan.

Ushbu maqolani yozishdan asosiy maqsad hozirgi avlod vakillariga islom dini, uning Payg‘ambari Muhammad alayhissalom hayotlari va bosib o‘tgan ibratli yo‘llari, xususan, ul zoti sharifning Payg‘ambarlik davrlarida sodir bo‘lgan, butun dunyo olimlari va bashariyatning hayratiga sabab bo‘lgan juda muhim voqea – Isro va Me’roj kechasi voqealari haqida to‘liq va batafsil ma’lumot berishdir. Albatta mazkur voqea to‘g‘risida ko‘p manbalar keltirilgan. Biroq namanganlik shoir Xilvatiyning bu haqdagi qarashlari hech bir manbada aks ettirilmagan. Xilvatiy o‘zining “Mavludi sharif” asarida islom dini Payg‘ambari Muhammad alayhissalom hayotlarini turli hikoyalar asosida bayon etgan. Eng asosiysi, kitobda aynan Isro va Me’roj kechasi uchun alohida bir katta bob ajratilgan. Ilmiy tadqiqot oldiga qo‘yilgan asosiy vazifa esa kelajak avlod vakillariga XX asr o‘zbek mumtoz adabiyoti namoyandalari ijodi, xususan, Namangan adabiy muhitida barakali ijod qilgan jadidlardan biri Xilvatiy ijodi haqida batafsil ma’lumot berishdan iboratdir. Maqolada mazkur asar qiyosiy, badiiy, tarixiy tahlil qilish metodlari asosida o‘rganilgan. XX asr o‘zbek mumtoz adabiyoti namoyandalari ijodi, xususan, Namangan adabiy muhitida ijod qilgan buyuk o‘zbek shoirlarining bizga adabiy meros sifatida qoldirgan nodir asarlarini o‘rganish natijasida qo‘lyozma va toshbosma manbalar tahlil qilinadi hamda ushbu manbalar asosida yangidan-yangi tadqiqotlar olib boriladi. Natijada esa bugungi kun yosh avlod vakillarining mumtoz adabiyotimizga bo‘lgan qiziqishlari, shuningdek, islom dini targ‘ibotchisi Muhammad alayhissalomga bo‘lgan hurmat va ehtiromlari yanada ortadi

References

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. M.Aminov O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi.4-jild, Toshkent, 2004-yil, 258-b.

2. Shayx Abdulaziz Mansur “Qur'oni Karim” Qayta ishlangan nashri, Toshkent, 2021.

3.Jahongir Turdiyev. “Me’rojnoma” asarining turkiy tildagi tarjimasi. Society and

innovations Special issue -1, №01.2020.

4. Courteille, Pavet de.1882. Miradj-nameh, Recit de l’Ascension de Mahomet au

Ciel Compose A.H. 840/1436-1437. Amsterdam: Philo Press.

5. Eckmann, Janos 2003. Harezm, kipcak ve cagatay turkcesi uzerine arastirmalar.

Ankara.

6. Sertkaya, Osman Fikri.1977. Islami Devrenin Uygur Harfli Eserlerine Toplu Bir

Bakis. Bocum.

7. Malov Sergey. 1951. “Pamyatniki drevnetyurkskoy pis’mennosti” teksti i issledovaniya. Moskva.

8. Nadjip. 2007. Emir. “Regioni i etapi formirovaniya tyurkskix pis’mennix yazikov i literatur”. Turkestan.

9.Q. Sodiqov. 2006. Turkiy yozma yodgorliklar tili: adabiy tilning yuzaga kelishi va

tiklanishi. Toshkent.

10. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Hadis va Hayot. 5-juz Namoz. Toshkent: “Sharq” nashriyoti. 2008-y. 12-bet.

11. Zakoi Ko‘nrapa. Payg‘ambarimiz va asharai mubashshara. Birinchi kitob. Makka davri. Toshkent: “Movarounnahr” nashriyoti. 1995-y. 127-bet.

12. Usmon Keski o‘g‘li. Siyari Nabiy. Anqara: 1997-y. 47-bet.

13. Akbarabodiy. Me’rojnoma. Toshkent: “Yozuvchi” nashriyoti. 1995-y. 29-bet.

14. Abdulqodir Abdurahim. E’tiqod durdonalari “Bad’ul amoliy” sharhi. Toshkent: “Toshkent islom universiteti” nashriyoti. 2012-y. 174-bet.

15. Mulla Yo‘ldosh Xilvatiy. Mavludi sharif. Toshkent: “Qamar media”. 2021- y. 92-105- bet.

16. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Hadis va Hayot. 19-juz. Olamlarga rahmat Payg‘ambar. Toshkent: “Hilol-Nashr” 2013-y. 185-bet.

17. Muhammad Huzariy. Nurul yaqin. Toshkent: Cho‘lpon-Kamalak. 1992-y. 65–67-betlar.

18. D.Sarvarova. Muqaddas oylar va mustajob duolar. Toshkent: “Movarounnahr” nashriyoti. 2005-y. 81-bet.

19. Alixonto‘ra Sog‘uniy. Tarixi Muhammadiy. Toshkent, 2007- y, 50-bet.

20. Fayzulla Iskandarov, Me’roj kechasining badiiy tasviri. “O‘zbekistonda xorijiy tillar” ilmiy-metodik jurnali. 2017- yil, 164-bet.

21. Muslihiddin Muhiddinov. Komil inson – adabiyot ideali. Toshkent: 2005; 47-bet.

22. Najmiddin Komilov. Xizr chashmasi. Toshkent. 2005-yil, 216-bet.

23.Oltin silsila: 5-juz: Sahihul Buxoriy. Toshkent: “Hilol-Nashr” nashriyoti. 2014-y. 155-bet.

24. Sulaymon Boqirg‘oniy. Hikmatlar, nashrga tayyorlovchi E.Ochilov. Toshkent. 2013-y.

25. Ahmad Lutfiy Qozonchi. Saodat asri qissalari, 2022. 58-bet.

26. Adham Ibrohim o‘g‘li. Eng komil inson. Toshkent, 2022 -yil, 137-bet.

27.Sayfiddin Rafiddinov. Istiqlol davri o‘zbek Navoiyshunosligi. Toshkent, 2021-y, 129-bet.

28. Ahmad Yassaviy. Hikmatlar, Toshkent. 2013-yil.

29.Davlatshoh Samarqandiy. Tazkiratush-shuaro.

30. O.Boltaboyeva. XX asr boshlarida Namanganda adabiy harakatchilik. (PhD) Dissertatsiya, Toshkent, 2019.

REFERENCES

1. M.Aminov National Encyclopedia of Uzbekistan. Volume 1. Tashkent, 2004.

2. Sheikh Abdulaziz Mansur. Holy Kuran. Revised edition. Tashkent, 2021.

3. Jahongir Turdiyev. Turkish translation of “Merajname”. Society and innovations Special issue-1, 2020.

4. Courteille, Pavet de. 1882. Miradjnameh, Recit de l’Ascension de Mohamet au Ciel Compose A.H. 840/1436-1437. Amsterdam: Philo Press.

5. Eckmann, Janos. 2003. Research on Harezm, Kipchak and Chigatai Turkish. Ankara.

6. Sertakaya, Osman Fikri.1977. Collected Works of Uygur Letters of the Islamic Era View.

7. Malov Sergey. 1951. Monuments of ancient Turkish writing texts and research. Moscow.

8. Najib Emir. 2007. Regions and stages of the formation of the Turkish. Written languages and literatures. Turkestan.

9. Q. Sadikov.2006. The language of Turkic written monuments: the emergence and revival of the literary language. Tashkent.

10. Sheikh Muhammed Sadik Muhammed Yusuf. Hadith and life. Chapter 5 prayer. Tashkent.2008. Page 12.

11. Zakoi Konrapa. Propet and asharai mubashara. The first book. Tashkent.1995. Page 127-128.

12. Son of Usman Keski. Siyari Nabi. Ankara.1997. Page 47.

13. Akbarabadi. The ceremony. Tashkent.1995. Page 29.

14. Abdulkadir Abdurahim. Review of Bad’ul Amoli masterprieces of faith. Tashkent. 2012. Page 174.

15. Mulla Yuldash Khilvati. Mavludi sharif. Tashkent.2021.

16. Sheikh Muhammed Sadik Muhammed Yusuf. Hadith and life. Chapter 19 prayer. Tashkent.2013. Page 185.

17. Muhammed Huzari. Nurul is close. Tashkent.1992. Page 65-67.

18. D.Sarvarova. Holy months and mustajab prayers. Tashkent.2005. Page 81.

19. Alikhantura Soguni. The history is Muhammedi. Tashkent.2007. Page 50.

20. Fayzulla Iskandarov. Artistic depiction of the Night of Miraj. Foreign languages in Uzbekistan – scientific-metodical magazine.2017. Page 164.

21. Muslihiddin Muhiddinov. A Perfect person is the ideal of literature Tashkent.2005. Page 47.

22. Najmiddin Komilov. Khizr spring. Tashkent.2005. Page 216.

23. Bukhari. Golden series: Part 5. Sahihul Bukhari. Tashkent.2014. Page 155.

24. Suleyman Bakirgani. Proverbs, prepared for publication by E. Ochilov. Tashkent.2013.

25. Ahmad Lutfi Kazanchi. Tales of the Age of Happiness. Page 58.

26. Adham son Abraham. The most perfect person. Tashkent.2022. Page 137.

27. Sayfiddin Rafiddinov. Uzbek Navoi studies of the period of independence. Tashkent.2021. Page 129.

28. Ahmed Yassavi. Proverbs. Tashkent.2013.

29. Davlatshah Samarkandi. Tazkiratush-shuaro.

30. O. Boltaboyeva. Literary movement in Namangan at the beginning of the 20 th century. (Phd) Dissertation. Tashkent.2019.

Published

2025-01-28

How to Cite

Muxitdinova Gulbahor Rustamdjanovna. (2025). TURKIY ADABIYOTLARDA ISRO VA ME’ROJ KECHASINING BAYON ETILISHI. World Scientific Research Journal, 36(1), 3-19. https://scientific-jl.org/wsrj/article/view/10809